معلم چرا و چگونه می‌تواند به دانش‌آموز تکلیف بدهد؟
در واقع، تکلیف دادن یعنی فراهم کردن موقعیت‌ها و فرصت‌های مناسبی که در آن دانش‌آموزان به تقویت و بسط دانش‌ها و مهارت‌های خود می‌پردازند.
بدون شناخت صحیح از تجربیات قبلی، یعنی، ضعف‌ها و قوت‌های یادگیری در مراحل قبل، نمی توان تکلیف مناسب طراحی نمود.
تکالیف درسی، اگر به خوبی طراحی و اجرا شوند، هم می‌توانند موجب بهبود و توسعه‌ی مهارت‌های دانش‌آموزان شوند و هم منبعی برای ارزشیابی از پیشرفت دانش‌آموزان باشند. این نکته در ارزش‌یابیِ کیفی توصیفی بسیار مهم است.
تکالیف تمرینی
این نوع تکالیف، قدیمی ترین ورایج ترین تکالیف درسی در مدارس هستند. معمولاً به صورت کتبی و برای تثبیت یادگیری به روش تکرار و تمرین اجرا می‌شود. این تکالیف در صورت کثرت استفاده، ملال‌انگیز وخسته کننده است و اگر بیش از حد استفاده شود، همان مشق های پرمشقتی است که همه‌ی ما تجربه‌ی آن را در ذهن داریم.
نمونه یک تکلیف تمرینی
فرزندم با اعدادی که یاد گرفته‌ای جای خالی را پر کن.
- شماره تلفن مدرسه:
- شماره تلفن منزلتان:
- شماره تلفن خاله:
- شماره تلفن عمو:
- شماره تلفن دایی:
- شماره تلفن عمه:
- حالا به این سؤال جواب بده.
- کدام عددها در شماره‌ی تلفن ها تکرار شده است؟
- شماره‌ی تلفن ها چند رقمی است؟
- حالا یک شماره‌ی تلفن برای خودت درست کن؟
تکالیف آماده سازی
این گونه تکالیف بیشتر برای درس های روزهای بعد به کار می‌رود. مثلاً اگر قرار است هفته ی آینده، درس گیاهان تدریـس شـود شما می‌توانید از پیش به دانش‌آموزان خود بگویید که بخش گیاهان را ورق بزنند یا این که تعدادی برگ یا دانه‌ی گیاهان را جمع‌آوری کنند و به کلاس درس بیاورند و یا تکالیفی شبیه این را اجرا کنند.معلم با این کار درآن‌ها برای فهم درس جدید آمادگی ایجاد می‌کند.
نمونه یک تکلیف آمادگی
فرزندم، به کمک مادرت گیاهانی را که برای درست کردن غذا در خانه استفاده می‌کنی روی این کاغذ ( داخل شکل قابلمه ) بچسبان و به کلاس بیاور.(گیاهانی که نمی توانی خودشان را در قابلمه بچسبانی، نقاشی آنها را بچسبان)
فایده‌ی یکی از گیاهان را از مادرت بپرس و این‌جا بنویس.
……………………………………………………………………………………………………………………………….
تکالیف امتدادی و بسطی
این نوع تکالــیف شاگردان را از سطح کلاس بالاتر می‌برد و دانش و مهارت و تجربه‌ی آنها را توسعه می‌دهد. این تکالیف می‌تواند به صورت پروژه به دانش‌آموزان، ارائه شود. مثلاً به دانش‌آموزان گفته شود که در کتابخانه کتابی درباره‌ی سنگ ها پیدا کنند و قسمت هایی از آن را به کلاس ارائه دهند.
نمونه تکلیف بسطی از نوع تلفیقی(علوم تجربی- قرآن)
محقق کوچکم! می دانی در قرآن نام حیوانات زیادی برده شده است. از بزرگ‌ترها در مورد این اسم‌ها سؤال کن. شکل
- چهار حیوان را بکش، نام آنها را بنویس و به این پرسش‌ها جواب بده:
- این حیوان در کجا زندگی می کند؟
- چه می خورد؟
- چگونه حرکت می کند؟
تکالیف خلاقیتی
معلم با ارائه ی این نوع تکالیف دانش‌آموزان را وادار می کند با روش و راه جدیدی کاری را عملی سازند یا اثر کاملاً جدیدی از خود ارائه دهند. در درس هنر و بنویسیم این تکالیف جایگاه خاصی دارد.
تکلیف
در تکالیف برای رشد خلاقیت، دانش‌آموز مفاهیم و مهارت‌های کسب شده در کلاس را با هم ترکیب و در یک راه، یا راه‌های جدید و متفاوت به کار می‌بندد.
تکالیف خلاق ممکن است به صورت کتبی یا شفاهی یا انجام کاری، یا حل مسئله‌ای خاص باشد. این نوع تکلیف، قدرت خلاقیت، ابتکار شخصی، قدرت تحلیل و خودرهبری را در دانش‌آموز پرورش می‌دهد.
یکی از خصوصیات تکالیف خلاق، تمرکز بر تولید چیزهای جدید و بکر است نه انجام تمرین‌های زیاد و تکراری.
تکالیف خلاق برمبنای یک مسئله یا یک طرح، طراحی می‌شوند و ممکن است دانش‌آموزان به طور انفرادی یا تیمی روی آنها کار کنند. ماهیت بدیع و نوآورانه این نوع تکلیف مانع از آن می‌شود که دانش‌آموزان از روی یکدیگر رونویسی کنند.
الف ) با حروف اسمت کلماتی را از درس پیدا کنید .مثال: احمد ـ ازـ دوستان- صبح ـ آموزگارـ
ب ) با حرف آخر کلمه ی داده شده کلمه ای پیدا کنید که این حرف اولین حرف کلمه باشد
مثال: آموزگارـ رایانه ـ امروز ـ زود
پ ) حروف درهم ریخته را ترکیب کن مثال : خـ ر شـ یـ و د : خورشید
ت ) کلمه ی وارونه بدهید تا با کمک آینه کلمه را پیدا کند
ث ) با کم کردن حرف به حرف کلمه کلمات جدید بسازید . مثال ورامین ـ رامین ـ
امین ـ مین – ین ـ ن
ج ) ده کلمه بدهید البته از متن درس اصلی سپس معنی کلمات را پیدا کنند و جمله بسازند
چ ) ده کلمه بدهید البته از متن درس اصلی سپس برای هر کلمه کلمات مخالف پیدا کنند و با آن جمله بسازند.
ح ) ده کلمه مهم از درس بدهید تا با آن کلمات داستان بنویسند .
د ) پنج جمله از جملات مهم درس را به صورت نیمه بدهید تا بقیه آن را از کتاب پیدا کنند
ذ ) چند کلمه از درس بدهید تا بچه ها آن کلمات را از متن درس پیدا کنند و جمله ی آن را بنویسند .
ر ) وقتی نکات دستوری کتاب فارسی را درس می دهید با توجه به آن نکات تکلیف بدهید مثلا” اگر جملات پرسشی را درس می دهید برای تکلیف از آن ها بخواهید که جملات پرسشی را از درس پیدا کنند و بنویسند .
برای مطالعه بیشتر به کتاب صفر تا بیست ارزشیابی برای یادگیری تالیف «بهمن قره داغی»مراجعه گردد.
در بحث پیرامون این مقاله شرکت کنید!