بهمن قره‌داغی پژوهشگر، مؤلف و مدرس کشوری برنامه ارزشیابی کیفی‌ـ‌توصیفی در گفت‌ و گو  با صدای معلم ، با بیان اینکه  ارزشیابی پیشرفت تحصیلی یکی از عناصر مهم و اساسی برنامه های درسی و نظام های آموزشی است  و اجرای آن یک بایسته ی روزگار امروز است و البته مهارت حرفه‌ای که ندانستن و نتوانستن آن یک ضعف شغلی و حرفه ای محسوب می شود  اظهار داشت :این برنامه ی راه بخشی که مسیر رسیدن به مدرسه ی خواستنی و حیات طیبه را فرا روی نظام تعلیم و تربیت می نمایاند، تاکنون به دلایل مختلف در کشور خوب اجرا نشده است.

یکی از دلایل آن ،به باور بهمن قره داغی ؛ به تغییر نگرش  و فرهنگ‌سازی ناکافی بین معلمان و خانواده‌ها برمی گردد که  آموزش و پرورش در این خصوص با توجه به تغییرات مداوم مدیران ابتدایی ستاد ، که عموما ناآشنا به این برنامه و ضرورتهای اجرای درست آن در مدارس  می باشند نتوانسته وظیفه ی ساختاری و سازمانی خود را اعمال نماید .

وی به عنوان نمونه افزود: در یک دوره ای، معاون آموزش ابتدایی وقت، ارزشیابی توصیفی را  تنها و تنها حذف نمره در این نوع ارزشیابی می دانست!! و خوب ماه ها طول کشید تا به او آموختیم که عدد در این نوع ارزشیابی  حذف نشده است، عدد در نقش «باخورد »حذف شده است و آخرش این شد که در کسی با عنوان و نقش معاون وزیر، به جای آستین همت بالا زدن و راه نمایاندن و تلاش در جهت استقرار درست و کاربست کلاسی این برنامه ،  عبارتی در دهان می چرخاند – که نمی دانیم ازکجا و چرا یادگرفته بود- آن اینکه  ارزشیابی توصیفی بی‌سوادی پنهان  ایجاد می کند (و البته من تا به امروز نفهمیده‌ام بی‌سوادی پنهان یعنی چه ؟)و مثل برخی از دیگر معاونین هر وقت در مقابل مخالفان ِبا کرسی و فرازنشین، قرارمی گرفت و از نارسایی ها،  به وی مطلبی منتقل می شد  چون نمی توانست منتقدان  و مخالفان برنامه را با ادله ی علمی قانع کند،برای خاموش سازی این مطالب غیر کارشناسانه و احساسی، قول می داد که نمره را به پایه های پنجم  و ششم برمی گردانیم .

بیچاره ما کارشناسان ستاد، دوباره از نو در هر فرصتی که گیر می آوردیم در آسانسور ، در نمازخانه در …  به او یادآوری می کردیم که ارزشیابی توصیفی عبارت است از … و این شد که حالا می بینیم بیش از یک دهه می گذرد و ما شاهد آنیم که این برنامه ی بی بدیل ،لاک پشتی به جلو حرکت کرده و می کند .

پژوهشگر برنامه ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی عنوان کرد: می گویند توصیفی  خوب اجرا نمی شود!!  خوب چرا ؟ آیا یکی از دلایل آن به نیروی انسانی بر نمی گردد ؟ اگر در اوایل دهه ی نود ، می گفتیم چرا معلم غیر مرتبط با دوره ابتدایی مثلا با رشته های چون هوشبري ، مامايي ،ريخته گري ، كشاورزي،برق، علوم سیاسی،ساخت و تولید ،عمران، زراعت و اصلاح نباتات، مروج سياسي و  … استخدام نموده اند و صدایمان به جایی نمی رسید  چون می دانستیم که عملکرد بد و ضعیف این جماعت، مثل حذف معلم راهنما ، مثل تحمیل پایه ی ششم به ابتدایی، مثل تغییر عجولانه محتوای برنامه ی درسی، مثل …. به نام برنامه ارزشیابی کیفی توصیفی  رقم زده می شود تمام می گردد .

در عجبم که هم‌اکنون نیز از این اشتباهات تکرار می شود ؛ مثلا می بینیم  در سطح ستاد رئیس گروه ارزشیابی کیفی‌ـ‌توصیفی  را شخصی با تحصیلات  مطالعات زنان و با سابقه کاری پایین انتخاب می گردد  به طوری نه آموزگاری کرده و نه این برنامه را می شناسد  و نه حتی  دوره ابتدایی را  ،   آیا این مسئله آسیب‌زا نیست؟ آیا این ها از موانع نیست ؟ بماند داستان نهضتی ها و تبدیل وضعیتی ها و به کارگیری معلمان سایر دوره ها در حساس ترین دوره تحصیلی و ….

قره‌داغی که  ضمن کار پژوهشی آثار بسیاری ( چون صفر تا بیست ارزشیابی برای یادگیری -راهنمای اجرای ارزشیابی توصیفی در دبستان –  ، بازخورد پایانی ، تقویت مهارت املانویسی با بازخورد توصیفی ، راهنمای آشنایی مادران و پدران با برنامه ارزشیابی توصیفی ، مدیریت پوشه کا ، بازخورد توصیفی ، خود سنجی و همسال سنجی ، بهبود یادگیری با آزمون مداد- کاغذی ،  سنجش مشاهده‌ای- شیوه ای نو  در خدمت  ارزش یابی کیفی- توصیفی و ۲۷ جلد کتاب هفت خان سنجش برای یادگیری و ….) در بخش‌های مختلف ارزشیابی توصیفی نوشته است، ادامه داد: برنامه علمی و امروزین ارزشیابی کیفی- توصیفی  به دانش علمی روز آمد نیاز دارد  و نیاز دارد بدور از هرگونه جزم انديشي، تبارسالاری ، جناح بازی ، باند بازی  و … معاون وزیری دانا به دوره ابتدایی و آشنا با برنامه های موجود در ساختار ستادی قرار گیرد.

  دیگر باید تمام شود معاون وزیر برای کارورزی به ستاد بیاید و خطا و آزمایش کند ،  دیگر نباید توان و انرژی بدنه ی کارشناسی ستاد  به دانش بخشی به بالانشینی ها و مقابله و تبیین تصمیمات غلط و ناآگاهانه ختم گردد ….

پژوهشگر برنامه ارزشیابی کیفی‌ـ‌توصیفی بیان داشت: مانع دیگر اجرای درست این طرح در این سال‌ها جذب و استخدام غیرکارشناسی نیروی انسانی برای اشتغال در بخش آموزگاری بوده که باید آگاهانه در جذب معلم گام پیش نهاد .

قره‌داغی با بیان اینکه معاونت ابتدایی ستاد باید  برای همه عوامل تأثیرگذاری از جمله استاندارد سازی تراکم کلاسی و… که استقرار این برنامه را  دور از دسترس قرار می دهد،  برنامه های راهبردی معین محدود با نظارت کافی تدوین نماید اظهار کرد: به جای خود فریبی  و خود مشغولی با عناوین ژورنالیستی مثل «طرح کارآمد» و … به زنده سازی و اجرای دستور العمل ابلاغی  «شورای راهبری»  به استان ها پرداخت .

باید  به آموزش دوباره ی مدرسان استانی و تخصیص دو عنوان جدید برای دوره های ضمن خدمت معلمان و مدیران و مربیان پرداخت . من از دوستانم می پرسم آیا با حذف توجه آمایشی به استقرار ارزشیابی توصیفی و تغییر نگرش خانواده ها در تفاهم نامه با استان ها برای سال تحصیلی فرا رو، می توان ادعا کرد که چنین برنامه ای با این همه شمول عام و خاص ، در سطح وزارت  مدیریت می گردد؟ نمود این ادعا یکی تفاهم نامه می تواند باشد .

پژوهشگر برنامه ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ت وصیفی خاطر نشان کرد: بیش از ۱۱۰ پژوهش در حد فوق‌لیسانس و دکترا پشتوانه این برنامه است  که نتایج آن بسیار مثبت بوده است. پیشنهاد می  کنم دوستان معاونت ابتدایی فراتحلیل انجام شده بر این پژوهش ها را مطالعه فرمایند و بعد در مطبوعات در خصوص کم و کیف آنچه هست( که برای آنچه هست اکنون بسیار آن ،خون دل ها خورده ایم ) توصیفی اظهار نظر نمایند .

وی با اشاره به  موضوع «پایش عملکرد» که به تازگی  از زبان برخی بدون توجه به آنچه هست آن، مطرح شده است، ادامه داد: هنگام اصلاح آیین نامه ارزشیابی کیفی توصیفی  در صحن شورای عالی به توصیه یکی از اعضا (آقای  دکترحدادعادل)  قرار شد  معاونت ابتدایی وقت پایش عملکرد ادر خصوص پیشرفت تحصیلی برخی پایه ها انجام دهد طرح آن  با صرف وقت و هزینه  روانی بسیار  انجام شد اما به دلیل تغییرات مدیریتی اجرای آن ناکام ماند معاونت همان طرح نوشته شده را بازنویسی و مصوب و اجرا نمایند  ، خیلی از پرسش ها پاسخ داده می شود ضمن اینکه  سال ۹۳ مقایسه ی عملکرد دانش آموزان توصیفی و کمی در آزمون تیزهوشان و نمونه دولتی نشان داد که دانش آموزان توصیفی در همه ی درس ها عملکرد بهتری داشته اند .

نتایج آن در هفته نامه نگاه و کتاب بازخورد پایانی و کتاب صفر تا بیست ارزشیابی برای یادگیری وجود دارد .

قره‌داغی اضافه کرد: این طرح پایش می‌خواهد ببیند اهداف پایه محقق شده است یا خیر همین .

پژوهشگر برنامه ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی در تشریح شورای راهبری ابلاغی ناکام‌ به استان ها گفت: در آذر ۹۳ در هر استان ۳ نفر از مدرسان برتر انتخاب شدند و جمعاً ۹۶ نفر  سه روز در تهران آموزش  دیدند،  قرار شد  آنها هم به ۳۵۰۰ نفر دیگر یعنی میانگین هر منطقه ۵ نفر  به عنوان مدرسان میانی آموزشِ  دیده شده را ،منتقل نمایند  آن سال با محدودیت های مالی آموزش و پرورش، کارهایی شد اما ادامه این برنامه یعنی هر نفر از آن ۳۶۰۰ نفر باید میانگین  معلمان ۱۷ واحد آموزشی را آموزش دهند و بر کار این مدارس، نظارت بالینی داشته باشند ،معطل و خاموش ماند . که انتظار است معاونت ابتدایی کارآمدی خود را با روشن سازی این طرح نشان دهد .

قره‌داغی بیان داشت: برنامه ارزشیابی توصیفی یک برنامه علمی است و اصل علم بر ابطال پذیری استوار است لذا  باید متناسب با زمان اصلاحاتی در این برنامه اعمال گردد  و با کنار نهادن نیروهای متخصص  به نام  متعصب گامی به  پیش برداشته  نخواهد شد.

*خانواده‌ها از آموزش و پرورش در پذیرش طرح ارزشیابی توصیفی جلوتر هستند

پژوهشگر برنامه ارزشیابی کیفی‌ ـ‌ توصیفی با بیان اینکه خانواده‌ها از آموزش و پرورش در پذیرش این برنامه جلوتر هستند، اظهار داشت: زمانی وارد یک جلسه در یکی از مناطق  تهران شدم  و با سنجش آغازین دیدم  همه ی خانواده ها از عملکرد مدارس در خصوص این برنامه نگرانی هایی دارند .

خوب حق داشتند معلمی که خود تغییر را نپذیرفته نمی تواند تغییری ایجاد کند و  بعد پرداختم به اینکه ارزشیابی چیست؟ و چرا باید اعمال شود؟ و چگونه اجرا می گردد…   در آخر باز نظر سنجی کردم ،حتی یک نفر نا راضی نبود این یعنی تغییر نگرش خانواده ها نیاز به برنامه دارد . من چند سال تلاش کردم مدرسان توصیفی را برای آموزش خانواده ها ، آموزش بدهم متاسفانه به دلیل عدم حمایت های مدیریتی این خواسته محقق نشد .

وی به نارضایتی برخی معلمان از برنامه ارزشیابی توصیفی اشاره کرد و گفت:  معلمی که دانش حرفه ای روز را با خود همراه ندارد معلوم است پشت دیوار ارزشیابی سنتی موروثی نمره  ای ،سنگر می گیرد  چون بازخورد فرایندی دادن  یعنی به دانش آموز گویا و روشن زلال بگوید تو چه چیزی یادگرفته اید و چه چیزی یادنگرفته اید و این راهکار یادگیری شماست  کار حرفه ای و دشواری است .

قره‌داغی ادامه داد: معلم با رشته مامایی، معلم رانده شده از متوسطه به ابتدایی، معلم تبدیل وضعیت ،معلم نهضتی ،معلم … معلوم است ناراضی است چون  از او کار حرفه‌ای می خواهیم معلوم است  نمی تواند بازخورد توصیفی بنویسد تخصص این کار را ندارد  معلوم است نمی تواند چراغ راه  «شدن های» دانش آموز باشد، معلوم است ….

وی خاطرنشان کرد: دانش آموز دوره ابتدایی با دوره متوسطه متفاوت است و دانش آموز ابتدایی  مهارت‌های فراشناختی را همراه ندارد ، او و درک درستی از مفاهیم انتزاعی ندارد پس مقیاس‌های فاصله ای صفر تا بیست و مقیاس های رتبه ای خیلی خوب و خوب و قابل قبول و نیاز به تلاش  به دردش نمی‌خورد ،  او صرفا‌ً برای یادگیری به مدرسه آمده است ؛  وقتی می بینیم  یادگیری در دانش آموزی  اتفاق نیفتاده است ارزشیابی توصیفی می‌گوید  خانم و آقای معلم به زبانی ساده با ایجاد انگیزه به او بگو چه قوت‌هایی داشتی این هم راهکار برای اصلاح ، بهبود و توسعه ی یادگیری توست .

قره‌داغی ادامه داد: وقتی دانش‌آموز در درس دیکته کلمه ای را غلط می نویسد معلم غیرحرفه‌ای به او می گوید از روی آن چند بار بنویس اما معلم حرفه‌ای و کاربلد  ضعف دانش آموز را تحیلی می کند  و بر اساس تفسیر و تحلیل خود راهکار متناسب با تفاوت های فردی دانش آموز ارائه می نماید  توصیفی این می خواهد.

در پایان قره داغی گفت :  یکی از راه های رسیدن به مدرسه ی خواستنی دوست داشتنی ارزشیابی کیفی توصیفی است و ما همچنان عابر این شاهراه رسیدن می مانیم و تلاش می کنیم بهترین و خاطره انگیز ترین ،راه  سیدن برای مسافران کوچک یادگیری باشد

منبع: https://sedayemoallem.ir/